Kabanata II: “Gumising ka na, Anak!”

“Pepe! Anak! Bumangon ka na r’yan at mag-aalmusal na tayo!”, ang sigaw ni Inay mula sa may hapagkainan. May naririnig na nga akong mga kalampag ng mga plato at baso kaya’t marahil ay naghahanda na nga si Inay ng makakain namin para sa umagang ito.

Ah! Nakalimutan ko palang sabihin… Pepe nga pala ang tawag sa akin sa bahay. Iyon din ang tawag sa akin ng aking mga kaibiga’t mga kaklase pero… hindi iyon ang aking totoong pangalan. Hindi. Jose Almario dela Cruz ang aking totoong pangalan at hindi ko ikinakahiya iyon kahit tudyuhin ako ng ilan na pang probinsyano o dili kaya’y makaluma na raw ang aking pangalan. Nag-uuso na kasi ngayon ang mga amerikanong mga pangalan. Habang tumatagal ay maraming tumatangkilik sa mga pangalang ‘kano. Maganda raw kasi, Ngunit sa aking pananaw… tanda iyon ng kanilang pagkamuhi o pagkakahiya sa kanilang sariling kultura’t wika.

Ewan ko ba? Tuwang tuwa na sila sa ganoon. Parang animo’y mga banyaga sila kung kumilos ngunit hindi nila alam, mga inutil o gaya-gaya lang ang turing sa kanila ng mga ilang banyagang iyon ‘gaya ng napanood ko sa telebisyon kung papaano pagtawanan at maliitin ng maraming dayuhan ang ating pagpupumilit na umasta na parang hindi mga Pilipino. Naikumpara ko tuloy ang mga ganoong tao sa naikuwento sa akin ni Tandang Tasyo minsan tungkol sa isang Kamelyo na animo’y nagmistulang unggoy para lamang mapansin at mahangaan din sa akala niya.

Sa isang kagubatan ay mayroon daw kasing isang unggoy na napakagaling sumayaw kaya’t hinangaan ito ng lahat. Nagkataon ay napadaan ang mainggiting kamelyo at doon napasulyap. Nainggit siya kung kaya’t pumunta rin ito sa gitna at nagsasayaw-sayaw katulad ng unggoy. Kung tutuusin ay kuhang kuha niya ang pagkakasayaw ng unggoy ngunit iba ang naging reaksyon ng lahat ng nakakita. Pinagtawanan ito ng pinagtawanan hanggang sa mapahiya ito. Nagmuka tuloy itong tanga sa kagagaya niya. Dagdag ni Lolo Tasyo, “Kung sana sa halip na nanggaya ang kamelyo sa kultura ng iba ay ang kaniyang sariling kakayahan ang pinahalagahan nito… mas pupurihin pa sana siya ng lahat.”

Wari kong tama nga ang sabi ni Tatang. Bakit?... kaya nga naman bang magbuhat ng unggoy nang pagkatagal sa disyerto nang hindi umiinom tulad ng kamelyo? Tama nga si Lolo Tasyo. Kung ang sariling kakayahan at kultura ng Kamelyo sa kuwento ang kaniyang

ipinagyabang sa lahat, papupurihan pa sana siya ng lahat ng naroroon. Ang mali ay nanggaya-gaya pa kasi siya ng hindi naman talaga likas sa kaniya!

Naisip ko tuloy ang hinaharap ng ating lipunan ngayon… marami na ang mas humahanga pa sa kultura ng mga banyaga kaysa ng sa atin na lalo’t pinandidirian pa! Nawari ko tuloy na kung patuloy tayo sa pagiging ganoon ay mawawalan na tayo ng pagkakataon na ipakita ang ating sarili sa buong mundo. Hindi tayo magkakaroon ng sariling pagkakakilanlan kundi ang isang pangalan ng bansa na manghuhuwad lamang… ng pamamaraang magsalita ng iba, ng pambansang wika ng iba, ng istilo ng pananamit ng iba, ng istilo ng musika ng iba, ng kultura ng pagsayaw ng iba, ng disenyo’t arkitekto ng bahay ng iba, ng tradisyon ng iba…at lalo’t pati ang katangahan na rin yata ng iba!

Batid ko namang walang masama ang panggagaya kung alam natin na ang mga ginagayang ito ay ating magagamit at mapapaunlad upang lalo nating malinang ang mapaunlad ang ating bayan. Bakit kaya hindi natin tularan ang mga magagandang prinsipyo at kaugalian ng mga dayuhan na bihirang bihira makita sa ating mga Pilipino?... tulad na lamang ng pamamaraan ng disiplina ng iba, ng istilo ng pamamalakad ng iba sa kanilang sariling mga lugar, sa kung papaano mag-isip ang iba sa kung ano ang makabubuti at sa kung ano naman ang hindi.
…Ngunit iba sa aking nakikita. Ang uri ng panghuhuwad ng mga bagay na hindi naman likas at nakabatay sa ating lahi ay yaong lason lang na nakamamatay sa ating sariling kultura at pagkakakilanlan! Habang lalo nating tinatalikuran ang ating sariling kultura ay lalo natin itong napapabayaan hanggang sa tuluyan na nga itong mamatay!

Naalaala ko pa ang nawika ng aming guro sa asignaturang Sibika at Kultura. Ang Pilipinas raw ay nagtataglay ng napakaraming magaganda’t makukulay na wika, kultura’t tradisyon… ngunit naitanong ko sa aking sarili… kung gayon… bakit hindi ito gaanong kilala at pansin ng buong mundo. Kasabay nito’y lalo kong naisip na payak lamang ang sagot sa tanong na iyan. Ito’y sa kadahilanang hindi natin nabigyan ng gaanong pagpapahalaga ang sarili nating kultura. Ang kultura at tradisyon ng iba ang mas pinapaunlad natin pati na rin ang istilo nilang manamit at ang estilo ng pagkakadisenyo ng kanilang mga tirahan. Ni wala na ako gaanong nakikitang mga sayaw at mga musikang mayroong katutubong kulay. Nakatuon kasi ang ating mga mata sa mga banyagang bagay dala ng ating kaisipang kolonyal! Kailan pa nga kaya tayo tuluyang magigising?

“Anak, gising ka na ba? Dalian mo at magsisimba pa tayo!”, ang tawag uli ni Inay mula sa may hapagkainan. Tapos na siguro siyang makapag-ayos para sa aming pang-aagahan.

“Nar’yan na po, Inay! Pababa na…” ang sagot ko

“Ay! Siyanga pala… gisingin mo na rin pala ang Ate mo.”, paalala niya sa akin.
Diyan nga lang pala sa may tabi ang kuwarto ni Ate. Halos katapat lang ng kuwarto na pinagtutulugan namin nina Nanay at Tatay. Katabi ko kasi silang matulog.

Nag-alis muna ako ng aking mga muta sa mata at saka inayos ko na ang aking pinagtulugan. Matapos n’on ay nagsuot na ako ng sapin sa aking paa sabay nag-unat nang kaunti at saka tuluyan nang bumangon upang katukin ang pinto ng kuwarto ni Ate…

Copyright © 2009 by J. Estoque
All Rights Reserved